وقتی سن ما بالا می‌رود دیگر باید کم‌کم قبول کنیم که باید انجام بعضی از کارها را کنار بگذاریم. حتی اگر زمانی آن کارها را برای سلامتی‌مان مفید می‌دانستیم. وقتی سن کسی بالا می‌رود و با مشکلات و عوامل ریسکی مثل دیابت، نارسایی قلبی، درد قفسه سینه و حتی سابقه بیماری قلبی در خانواده دست و پنجه نرم می‌کند، حتی برای انجام ورزش نیز باید با پزشک مشورت کند و مجوزش را بگیرد. کوهنوردی و بیماری قلبی شاید در جوانی مخالف یکدیگر باشند، اما در صورت بالا رفتن سن و داشتن عوامل خطرزا، ضرر کوهنوردی برای بیماری قلبی می‌تواند خطرناک هم باشد. حتی در سال‌های اخیر علت ایست قلبی در کوه در ورزشکاران حرفه‌ای نیز دیده شده است که اهمیت دانستن بیش‌تر رابطه کوهنوردی و بیماری قلبی را بالا می‌برد.
تاثیر کوهنوردی بر قلب
اینکه کوهنوردی و بیماری قلبی به هم ربطی ندارند، کاملاً اشتباه است. هرچه ارتفاع بیش‌تر می‌شود، فشار هوا از طرف دیگر کاهش می‌یابد. وقتی فشار هوا کم می‌شود، در واقع اکسیژن موجود در هوا و در دسترس ما کم شده است. همین مسئله باعث تغییر در سیستم قلبی می‌شود. چون درصد اشباع اکسیژن هموگلوبین خون نیز کم شده است. از طرف دیگر امروزه دسترسی به ارتفاعات و کوه نیز راحت‌تر شده است و به همین دلیل احتمال این که افرادی با بیماری قلبی به ارتفاعات بلند دست یابند نیز بیش‌تر شده است و در همین راستا ریسک ایست قلبی در کوه نیز بیش از پیش شده است.
کوهنوردی و بیماری قلبی
سکته قلبی عموماً به دلیل انسداد جریان خون به قلب اتفاق می‌افتد. اصلی‌ترین علت آن هم جمع شدن چربی و رسوبات آن در دیواره داخلی رگ‌های خونی قلب است. افزایش ضربان قلب در کوهنوردی یک تغییر بزرگ برای قلب در رویارویی با ارتفاعات است. وقتی ضربان قلب در کوهنوردی بیش‌تر از حالت عادی می‌شود، حجم کار قلب و نیاز به اکسیژن آن نیز افزایش می‌یابد. در واقع ضرر کوهنوردی برای بیماری قلبی به این صورت است قلب نیاز به اکسیژن بیشتری خواهد داشت، در صورتی که اکسیژن کم‌تری در هوا وجود دارد. رگ‌های کرونر که خون را به عضلات قلب می‌رسانند، با شدت بیشتری فعالیت می‌کنند و در کل میزان فعالیت قلب نیز بیش‌تر می‌شود که برای افرادی که دارای بیماری قلبی هستند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. چون در ارتفاعات سیستم قلبی و عروقی با حداکثر تغییر و تلاش بیشتری برای فعالیت مخصوصاً در روز اول حضور در ارتفاعات روبه‌رو است.
علت ایست قلبی در کوه
شاید باید خطرهای اصلی را در کوهنوردی سرما، بهمن، ترس از ارتفاع و تروما دانست. اما تعداد زیادی از حوادث که عموماً منجر به مرگ نیز می‌شوند، ناشی از تاثیر کوهنوردی بر قلب و بیماران قلبی است. یکی از شایع‌ترین اتفاقات در رابطه کوهنوردی و بیماری قلبی، مرگ ناگهانی قلبی یا SCD می‌باشد. SCD به معنی مرگ ناشی از یک بیماری یا نارسایی قلبی در کم‌تر از یک ساعت از شروع علائم می‌باشد.
عوامل پر ریسک و علت ایست قلبی در کوه
فقط افرادی که یک برنامه ورزشی دقیق دارند و به صورت منظم تمرین می‌کنند، در برابر فعالیت شدید مثل کوهنوردی، خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند. البته به شرطی که سابقه بیماری قلبی نیز نداشته باشند. برای افرادی که ورزش منظم انجام نمی‌دهند، عوامل استرس‌زا مثل ارتفاع و تغییر دما ممکن است آن‌ها را دچار مشکل کند. چند علت ایست قلبی در کوه که فعالیت قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهند، در زیر مشاهده می‌کنید.
فشار اولین روز در ارتفاعات
در زمان فعالیت و تمرین سنگین یا بلافاصله پس از آن
استرس و اضطراب
عفونت بین جریانی
افراد با سابقه بیماری قلبی
کلسترول و فشار خون بالا
کم‌خوابی
کم آبی و غذای ناکافی
توصیه‌هایی برای کوهنوردی و بیماری قلبی
ضرر کوهنوردی برای بیماری قلبی را باید جدی گرفت. شخص باید به توانایی‌ها و بیماری‌هایش آگاه باشد. به هر حال شرط لازم برای کوهنوردی ایمن، سطح نسبی بالای آمادگی جسمانی است. برای کم شدن ریسک باید علت ایست قلبی در کوه را شناسایی کرد و از آن جلوگیری کرد. مثلاً در روز اول حضور در ارتفاعات شخص باید آماده‌تر باشد و به استراحت بیشتری بپردازد. نباید ناگهان به فعالیت سنگین روی آورد و روز به روز و کم‌کم فعالیت‌ها را افزایش داد. بدن باید به آب و مایعات و غذای مناسب نیز دسترسی داشته باشد. ورزش منظم قدرت و ثبات قلبی را افزایش می‌دهد و از بیماری عروق کرونر نیز پیش‌گیری می‌کند. همچنین یک مسئله مهم مخصوصاً برای افراد کم تحرک یا با سابقه بیماری قلبی، تست ورزش و استقامت قبل از کوهنوردی می‌باشد که تا حد زیادی خیال شخص را راحت کرده و ریسک کوهنوردی را کم می‌کند.
شناخت علائم
هرکس باید بدنش را خوب بشناسد وبه هیج وجه نباید به نشانه‌های هشداردهنده قلبی بی‌توجهی کند. هرگونه احساس ناراحتی مخصوصاً در رابطه با قلب باید خیلی فوری جدی گرفته شود و سعی شود شخص سریعاً به پایگاه امداد کوه یا مرکز درمانی رسانده شود. قلب شوخی ندارد و نمی‌توان ریسک و بهانه‌ای را برای به تأخیر انداختن شروع درمان مخصوصاً در سن‌های بالا قبول کرد. پس خیلی مهم است که نشانه‌های بیماری‌های قلبی را شناسایی کنیم تا بتوانیم اقدامی سریع داشته باشیم.
نشانه‌های تاثیر کوهنوردی بر قلب
سنگینی یا احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه
تنگی نفس
سردرد شدید
تپش قلب
تغییر ضربان قلب در کوهنوردی
از دست دادن تعادل
احساس ضعف و سرگیجه شدید
احساس درد شدید بازو، کتف و پاها
سخن پایانی
اگر قصد کوهنوردی دارید، باید آن را آرام‌آرام و از یک مسیر ساده و کوتاه آغاز کنید. اگر روی فرم نیستید و ورزش منظم ندارید، باید برنامه کوهنوردی را متناسب با توان جسمانی خود بچینید. چون ممکن است کوهنوردی سنگین و طولانی، به مچ و انگشتان پا و زانوها آسیب وارد کند. اگر کسی سابقه‌ی فشار خون بالا، سکته قلبی، تنگی آئورت و در کل نارسایی‌های قلبی دارد و ممکن است بیماریش با فعالیت ورزشی سنگین، شدیدتر بشود. به همین دلیل لازم است پیش از اقدام به اجرای هرگونه برنامه کوهنوردی با پزشک خود مشورت کند.
