قلب انسان ابزاری است دقیق و منظم که در خدمت کل بدن است. این عضو عضلانی به اندازه مشت بسته انسان است و در قسمت سینه، کمی مایل به سمت چپ قرار دارد.
قلب حدود ۱۰۰۰۰۰ بار در روز می‌تپد و تقریباً ۸ پیمانه خون را هر روز به صورت ۲۴ ساعته به سراسر بدن پمپاژ می کند. این کار خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به بافت ها و اندام ها رسانده و مواد زائد را نیز با خود حمل می کند.
قلب خون فاقد اکسیژن را به ریه ها می فرستد، در آنجا خون از اکسیژن غنی می شود و دی اکسید کربن و ماده زائد متابولیسم تخلیه می شود. قلب، خون و رگ های خونی، که شامل شریان ها، وریدها و مویرگ ها هستند، همگی با هم سیستم گردش خون را تشکیل می دهند.
آناتومی قلب انسان
قلب انسان از چهار حفره تشکیل شده است:
- دهلیزها که دو حفره فوقانی هستند و خون را دریافت می کنند.
- بطن ها که دو حفره پایینی هستند و خون را تخلیه می کنند.
دیواره بافتی به نام سپتوم، دهلیزهای چپ و راست و بطن چپ و راست را از هم جدا می کند. دریچه ها دهلیزها را از بطن ها جدا می کنند. دیواره های قلب از چهار لایه بافت تشکیل شده اند:
- میوکارد: بافت عضلانی قلب.
- آندوکاردیوم: این بافت در داخل قلب قرار دارد و از دریچه ها و محفظه ها محافظت می کند.
- پریکاردیوم: این یک پوشش محافظ نازک است که سایر قسمت ها را پوشش داده است.
- اپی کاردیوم: این لایه محافظ بیشتر از بافت پیوندی تشکیل شده و داخلی ترین لایه پریکارد را تشکیل می دهد.
قلب انسان چگونه کار می کند؟
سرعت انقباض قلب به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- فعالیت و ورزش
- عوامل احساسی و عاطفی
- برخی از شرایط سلامتی
- تب
- برخی از داروها
- کمبود آب بدن
در حالت استراحت، قلب ممکن است هر دقیقه حدود ۶۰ بار بتپد. اما در حالت کلی این تعداد می تواند به ۱۰۰ تپش در دقیقه (bpm) یا بیشتر هم برسد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه کار گردن قلب انسان می‌توانید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
نکاتی در مورد سمت چپ و راست قلب
سمت چپ و راست قلب به صورت هماهنگ باهم کار می کنند. دهلیزها و بطن ها به نوبه خود منقبض و منبسط می شوند و یک ضربان قلب ریتمیک ایجاد می کنند.
سمت راست قلب انسان
سمت راست قلب خون حاوی دی اکسید کربن را دریافت کرده و به ریه ها می فرستد.
- دهلیز راست از طریق رگ هایی به نام ورید فوقانی و تحتانی خون فاقد اکسیژن را دریافت می کند. این رگها بزرگترین رگ های بدن هستند.
- دهلیز راست منقبض می شود و خون به بطن راست منتقل می شود.
- بطن راست پس از پر شدن، منقبض شده و خون را از طریق شریان ریوی به ریه ها پمپ می کند. در ریه ها، خون اکسیژن دریافت می کند و دی اکسید کربن را تخلیه می کند.
سمت چپ قلب انسان
سمت چپ قلب از ریه ها خون دریافت می کند و آن را به بقیه قسمت های بدن پمپاژ می کند.
- خون تازه دارای اکسیژن از طریق وریدهای ریوی به دهلیز چپ برمی گردد.
- دهلیز چپ منقبض می شود و خون را با فشار به بطن چپ انتقال می دهد.
- بطن چپ پس از پر شدن، منقبض شده و خون را از طریق آئورت به خارج از قلب می فرستد.
دیاستول، سیستول و فشار خون
هر ضربان قلب دو قسمت دارد:
- دیاستول
- سیستول
با انقباض دهلیزها، بطن ها منبسط و پر از خون می شوند و خون به بطن ها وارد می شود.
با منبسط شدن دهلیزها، بطن ها منقبض شده و خون را از قلب خارج می کنند و دوباره پر از خون می شوند.
وقتی فردی فشار خون خود را اندازه گیری می کند دستگاه یک عدد بیشتر و یک عدد کمتر را نشان می دهد. تعداد بیشتر نشان دهنده فشار خون سیستولیک است و تعداد کمتر فشار خون دیاستولیک را نشان می دهد.
نشان می دهد که خون در طی سیستول چه میزان فشار به دیواره شریان ایجاد می کند.
نشان می دهد که در حین دیاستول فشار در ورید ها چقدر است.
تبادل گاز در قلب انسان
هنگامی که خون از طریق شریان ریوی به ریه ها منتقل می شود، از طریق مویرگ‌های کوچکی عبور می کند که در نهایت به سطح کیسه های هوایی ریه به نام آلوئول متصل می شوند.
سلول های بدن برای عملکرد خود اکسیژن مصرف می کنند و دی اکسید کربن را به عنوان ماده زائد تولید می کنند. قلب امکان از بین بردن دی اکسید کربن ناخواسته را میسر می کند.
اکسیژن وارد خون می شود و دی اکسید کربن از طریق مویرگ های آلوئول از آن خارج می شود. عروق کرونر موجود در سطح قلب، خون حاوی اکسیژن را به ماهیچه قلب می رسانند.
نبض
فرد می تواند نبض خود را در نقاطی که عروق از سطح پوست عبور می کنند، مانند مچ دست یا گردن، احساس کند. نبض همان ضربان قلب است. هنگامی که نبض خود را احساس می کنید، در حقیقت هجوم خون درون رگ ها در حین پمپاژ خون توسط قلب را احساس می کنید.
نبض سالم معمولاً ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه می زند و این عدد می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. ممکن است یک فرد بسیار فعال نبض پایینی ۴۰ bpm داشته باشد. افرادی که بدن آنها درشت تر است، نبض سریع تری دارند، اما معمولاً این عدد بیش از ۱۰۰ دور در دقیقه نیست.
دریچه ها
قلب دارای چهار دریچه است، این دریچه ها اطمینان حاصل می کنند که خون فقط در یک جهت جریان داشته باشد:
- دریچه آئورت: بین بطن چپ و آئورت قرار دارد.
- دریچه میترال: بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد.
- دریچه ریوی: بین بطن راست و شریان ریوی قرار دارد.
- دریچه سه لختی: بین دهلیز راست و بطن راست قرار گرفته است.
بیشتر مردم با صدای تپش قلب آشنا هستند. در حقیقت، قلب صداهای مختلفی ایجاد می کند و پزشکان می توانند با تشخیص این تفاوت ها، سلامت قلب را بررسی کنند.
باز و بسته شدن دریچه ها عامل اصلی ایجادکننده صدای تپش قلب هستند. در صورت وجود نشت یا انسداد دریچه های قلبی، ممکن است صداهایی به نام “سوفل” ایجاد کند.
سیستم الکتریکی قلب
برای پمپاژ خون در سراسر بدن، عضلات قلب باید به صورت هماهنگ با هم کار کنند تا خون را در مسیر درست، در زمان مناسب و با نیروی مناسب پمپاژ کنند. پالس های الکتریکی این فعالیت را هماهنگ می کنند.
سیگنال الکتریکی از گره سینوسی-دهلیزی شروع می شود، که گاهی اوقات گره سینوسی یا SA نامیده می شود. این گره ضربان ساز قلب است و در بالای دهلیز راست قرار دارد. سیگنال این گره باعث انقباض دهلیزها شده و خون را به داخل بطن ها می راند.
سپس پالس الکتریکی به ناحیه ای از سلول ها در پایین دهلیز راست، بین دهلیزها و بطن ها می رود که به آن گره دهلیزی- بطنی یا AV گفته می‌شود.
این سلول ها به عنوان دروازه بان عمل می کنند. آن ها سیگنال را طوری هماهنگ می کنند که دهلیزها و بطن ها همزمان منقبض نشوند. باید کمی تأخیر وجود داشته باشد.
سیگنال در امتداد فیبرهایی به نام الیاف پورکنژ درون دیواره های بطن حرکت می کند. فیبرها پالس را به ماهیچه قلب منتقل می کنند و باعث انقباض بطن ها می شوند.
رگ های خونی
سه نوع رگ خونی وجود دارد:
۱) شریان ها
این رگ ها خون اکسیژنه را از قلب به بقیه بدن می رسانند. شریان های مستحکم، حاوی عضله و دارای خاصیت کششی هستند، به ایجاد فشار خون از طریق سیستم گردش خون و همچنین تنظیم فشار خون کمک می کنند. شریان ها به عروق کوچکتری موسوم به آرتریول منشعب می شوند.
۲) وریدها
این رگ ها خون فاقد اکسیژن را به قلب منتقل می کنند و با نزدیک شدن به قلب، اندازه آن ها افزایش می یابد. وریدها دیواره های نازک تری نسبت به شریان ها دارند.
۳) مویرگ ها
این رگها کوچکترین شریان ها را به وریدهای بسیار کوچک متصل می کنند. آن ها دارای دیواره های بسیار نازکی هستند که به آن ها امکان می دهد ترکیباتی مانند دی اکسید کربن، آب، اکسیژن، مواد زائد و مواد مغذی را با بافت های اطراف تبادل کنند.
قلب، خون و رگ های خونی سیستم گردش خون یا سیستم قلبی عروقی را تشکیل می دهند.
ایست قلبی: هنگامی که قلب متوقف می شود
قلب برای حیات ضروری است. در صورت توقف ضربان، خون به مغز و سایر اندام ها نمی رسد و فرد می تواند در عرض چند دقیقه بمیرد. به این حالت ایست قلبی گفته می شود.
اگر فردی دچار ایست قلبی شود، دیگر قادر به حرف زدن یا تنفس نیست و ضربان قلب نخواهد داشت. هر کسی که در اطراف خود شخصی با این وضعیت را مشاهده می کند باید بلافاصله با شماره ۱۱۵ تماس گرفته و احیای قلبی ریوی (CPR) را شروع کرده و با دستان قفل شده بر مرکز قفسه سینه فرد فشار وارد کنید. زیرا CPR پس از توقف قلب می تواند شانس زنده ماندن فرد را دو یا سه برابر بیشتر کند.
نتیجه‌گیری
قلب یک اندام ضروری و قدرتمند است که دائما اکسیژن و مواد مغذی را به همه نقاط بدن پمپ می کند.
اگر فردی با بیماری مادرزادی قلب متولد شود، یا اگر به دلیل بیماری یا عوامل دیگر صدمه ای به قلب او وارد شود، ممکن است عملکرد قلب کاهش یابد، که این امر می تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی، مانند نارسایی قلبی شود.
اگر قلب از فعالیت بایستد، فرد نمی تواند برای مدت طولانی زنده بماند. فعالیت بدنی و رژیم غذایی سالم دو راه برای محافظت از قلب هستند.
منبع : Medical Newstoday
