قلب عضو حیاتی و پیچیده بدن آدمی است که به همراه اغلب دستگاه های بدن بین هفته دوم تادهم بارداری تشکیل شده و بیشتر بیماری های قلبی که از بدو تولد وجود دارند اعم از اینکه در زمان تولد یا سال های بعد علائم آنها بروزکند،ناشی از نقص تکاملی در ساختمان قلب اند .بیماری های مادر زادی قلب، ناهنجاری ها و نقص های ساختمانی یا عملکردی هستندکه درساختار قلب هنگام تکامل جنین -بیشتر در ۳ ماهه اول حاملگی – ایجادمی شوند میزان این نقص ممکن است یک نقص ساده در دیواره بین دهلیزها تا نقایص متعدد همزمان در یک بیمار باشد .
علل ایجاد بیماری های قلبی مادرزادی :
بیماری های مادرزادی قلب علل متعددی دارد از جمله ژنتیکی ،محیطی – ژنتیکی، محیطی . به طور کلی در ایجاد بیماری های مادرزادی قلبی عواملی چون : -کوچک بودن جنین به نسبت سن حاملگی .- ناهنجاری های کروموزوی . – دیابت مادری . – عفونت های حاملگی . – فشارخون بالا . – اختلالات تیروئید مادر . – صرع و مصرف داروهای ضد تشنج . – تابش اشعه x به مادر در ۱۰ هفته اول بارداری . – سیگار و مصرف الکل . – سابقه ی سقط های مکرر . – نازایی مادر بیش از بارداری و وجود بیماری های مادر زادی قلب در خانواده تاثیر می گذارد .
انواع بیماری های مادرزادی قلب :
به طور کلی بیماری های مادر زادی قلب به چند دسته تقسیم می شود :
۱)بیماری هایی که در آن ها بدلیل ارتباط بین بطنی جریان خون ریوی افزایش می یابد که در این نوع بیماری بر حسب نوع و شدت بیماری مشکلات بالینی آن ممکن است به صورت نارسایی قلبی – عدم وزن گیری مناسب – عفونت مکرر تنفسی و یا تنها به صورت صدای غیر طبیعی قلب باشد .
۲ ) بیماری هایی که در آنها کبودی علامت عمده می باشد در این گروه از بیماری ها جریان خون ریوی کاهش می یابد . بیماری ممکن است به صورت تنگی شدید دریچه ریوی – سوراخ بین بطنی – عدم تشکیل دریچه ریوی و ….باشد . کبودی در این نوع از بیماری ممکن است از بدو تولد یا ماهها بعد از تولد دیده شود .
۳) گروه سوم از بیماری های قلبی مادرزادی آنهایی است که یکی از دریچه های قلبی آئورت یا دریچه ریوی یا رگ آئورت تنگی داشته باشد در این نوع بیماری ها اغلب کبودی وجود ندارد .
۴) گروه دیگر از بیماری های مادرزادی قلبی بیماری ها ی کمپلکس است که اغلب باعث می شود چند اختلال قلبی به طور همزمان در بیمار وجود داشته باشد و مثل عدم تشکیل دریچه – سوراخ بین بطنی -تنگی دریچه ریوی
راه های پیشگیری بیماری های قلبی مادرزادی :
برای اینکه بیماری های مادرزادی قلب کاهش یابد باید ابتدا از ازدواج فامیلی جلوگیری کرد چرا که ممکن است ژن معیوبی در خانواده ها باشد که با ازدواج فامیلی فعال شده و یک بیماری مادرزادی را ایجاد کند . هم چنین دختران باید قبل از ازدواج علیه بیماری (( سرخچه )) واکسینه شوند چرا که سرخچه بیماری است که می تواند ۳۵% نوزادانی را که مادرانشان واکسینه نشده اند را به بیماری قلبی مبتلا کند. هم چنین مادران دارای بیماری هایی مانند دیابت هنگام بارداری باید تحت نظر پزشک باشند .
مادران باید بیشتر در ۳ ماه اول حاملگی مراقب خود باشند چون که قلب نوزاد طی این مدت در حال شکل گیری است. هم چنین از مصرف داروهای غیر ضروری در ۳ ماهه اول حاملگی اجتناب کنند و اگر مجبور به مصرف دارو هستند حتما با پزشک مشورت کنند . داروهای آرام بخش – خواب آور – ضد افسردگی برروی جنین اثر مضرداشته و می تواند باعث بروز بیماری های مادرزادی قلبی می شود .
با رعایت توصیه هایی چون بررسی و درمان فشار خون بالا – دیابت – صرع – عفونت های مزمن و حاد و هم چنین حذف سیگار – کافئین – مشروبات الکلی – دور بودن از استرس – مصرف روزانه مولتی ویتامین با اسید فولیک از ۳ ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی – خطر ایجاد ناهنجارهای مادرزادی قلب در جنین را تا حد قابل توجهی کاهش می یابد .
ابتلا یا عدم ابتلا به بسیاری از بیماری ها ۳ ماهه اول بارداری با آزمایش مایع آمنیوتیک قابل تشخیص است با توجه به تشخیص زود هنگام مشکلات و بیماریهای قلبی – مادرانی که خود یاهمسرانشان بیماری قلبی مادرزادی داشته اند سابقه مصرف داروهای خاصی در ۳ ماهه اول حاملگی دارند . مادرانی که هنگام بارداری بالای ۴۰ سال سن دارند یا خانم های بارداری که پزشک سونوگرافیست در حین سونوگرافی ازجنین نشانه دال بر مشکلات قلبی یا سایر مشکلات جنینی در آنها تشخیص داده است لازم است از ماه چهارم بارداری اکوی قلب جنین انجام دهند .
درمان بیماری های مادرزادی قلب :
۱) مراقبت و تحت نظر گرفتن کودک مبتلا
۲) استفاده از درمان دارویی
۳) درمان از طریق مداخله آنژیوگرافی یا عمل باز
۴)درمان جراحی بیماریهای مادر زادی قلبی
